Ngày 29 tháng 5 năm 2025 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Công điện số 78/CĐ-TTg, một văn bản mang tính “hỏa tốc” tập trung vào việc cắt giảm và đơn giản hóa thủ tục hành chính (TTHC) trong lĩnh vực xây dựng. Đây không chỉ là một chỉ đạo thông thường, mà còn là một tín hiệu mạnh mẽ về quyết tâm cải cách, tạo “luồng gió mới” cho một trong những ngành kinh tế trụ cột của đất nước. Vậy, Công điện này có những điểm nhấn quan trọng nào? Hãy cùng “phân tích” 5 “Chủ đề cơ bản” ẩn chứa bên trong.

Chủ đề  1: Quyết tâm Cải cách Mạnh mẽ – Không chỉ là Lời nói!

Công điện 78 mở đầu bằng việc khẳng định sự cần thiết phải “cải cách mạnh mẽ, thực chất, quyết liệt hơn nữa”. Điều này cho thấy một ý chí chính trị rõ ràng, không chấp nhận sự trì trệ hay cải cách nửa vời.

• Giải quyết tận gốc: Văn bản thẳng thắn nhìn nhận những tồn tại như “thời gian thực hiện một số dự án đầu tư xây dựng còn kéo dài, qua nhiều thủ tục hành chính, chi phí tuân thủ Thủ tục hành chính trong lĩnh vực Xây Dựng vẫn còn cao.”
• Đáp ứng yêu cầu cấp thiết: Sự cải cách này nhằm đáp ứng yêu cầu từ các cấp lãnh đạo cao nhất của Đảng và Nhà nước.

Đây là lời cam kết mạnh mẽ rằng những thay đổi sắp tới sẽ đi vào chiều sâu, mang lại hiệu quả thực tế chứ không dừng lại ở các báo cáo thành tích.

Chủ đề  2: Mục tiêu Rõ ràng, Con số Biết nói!

Một điểm nổi bật của Công điện 78 là việc đặt ra các mục tiêu định lượng cụ thể, tạo áp lực và cơ sở để đánh giá hiệu quả thực thi.

• Chỉ tiêu “30%”: Bộ Xây dựng được giao nhiệm vụ “bảo đảm cắt giảm ít nhất 30% thời gian giải quyết TTHC, 30% chi phí tuân thủ TTHC, 30% điều kiện kinh doanh trong năm 2025.”
• Phạm vi rộng: Rà soát, cắt giảm, đơn giản hóa tới 361 thủ tục hành chính liên quan đến sản xuất kinh doanh và 447 điều kiện kinh doanh thuộc lĩnh vực quản lý của Bộ Xây dựng.
• Cụ thể hóa đối tượng: Ví dụ, cắt giảm thủ tục cấp giấy phép xây dựng cho công trình đã có quy hoạch 1/500 hoặc thiết kế đô thị được duyệt; cắt giảm đối tượng phải thẩm định dự án, thiết kế tại cơ quan chuyên môn.

“Khẩn trương rà soát, cắt giảm, đơn giản hoá 361 thủ tục hành chính liên quan đến hoạt động sản xuất, kinh doanh, 447 điều kiện kinh doanh thuộc lĩnh vực quản lý của Bộ Xây dựng, bảo đảm cắt giảm ít nhất 30% thời gian giải quyết TTHC, 30% chi phí tuân thủ TTHC, 30% điều kiện kinh doanh trong năm 2025…”

Những con số này không chỉ là mục tiêu mà còn là thước đo cho sự thành công của chiến dịch cải cách.

Chủ đề  3: Phân cấp Triệt để – Trao quyền và Đổi mới Quản lý!

Công điện 78 nhấn mạnh chủ trương đẩy mạnh phân cấp thẩm quyền và thay đổi phương thức quản lý nhà nước, hướng tới sự linh hoạt và hiệu quả hơn.

• Trao quyền cho địa phương: “Tiếp tục nghiên cứu phân cấp triệt để thẩm quyền giải quyết các thủ tục hành chính về thẩm định dự án, thiết kế, cấp giấy phép xây dựng, kiểm tra công tác nghiệm thu” cho phù hợp với mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.
• Từ tiền kiểm sang hậu kiểm: Một thay đổi đáng chú ý là việc “chuyển việc quản lý điều kiện kinh doanh từ cấp chứng chỉ năng lực hoạt động xây dựng sang việc doanh nghiệp tự công bố đủ điều kiện hoạt động và cơ quan nhà nước có thẩm quyền thực hiện hậu kiểm.”

“Cắt giảm thủ tục hành chính về năng lực hoạt động xây dựng của doanh nghiệp theo hướng chuyển việc quản lý điều kiện kinh doanh từ cấp chứng chỉ năng lực hoạt động xây dựng sang việc doanh nghiệp tự công bố đủ điều kiện hoạt động và cơ quan nhà nước có thẩm quyền thực hiện hậu kiểm…”

Sự thay đổi này hứa hẹn giảm bớt gánh nặng thủ tục ban đầu cho doanh nghiệp, đồng thời đòi hỏi nâng cao năng lực giám sát và ý thức tuân thủ pháp luật.

Chủ đề  4: Hiện đại hóa Quản lý – Công nghệ Số và Chuẩn hóa Quy trình!

Để cải cách thực chất, việc ứng dụng công nghệ và chuẩn hóa quy trình là không thể thiếu. Công điện 78 đã chỉ rõ định hướng này.

• Đẩy mạnh số hóa: Khuyến khích áp dụng các công nghệ tiên tiến như BIM (Building Information Modeling), GIS (Geographic Information System), IoT (Internet of Things) và tái sử dụng dữ liệu (quy hoạch, đất đai, dân cư, doanh nghiệp…) để cắt giảm hồ sơ, giấy tờ, rút ngắn thời gian.
• Hoàn thiện “luật chơi”: Yêu cầu “rà soát, bổ sung đầy đủ các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật cần thiết”, đồng thời “bãi bỏ, sửa đổi các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật không còn phù hợp, gây lãng phí”.

“Đẩy mạnh số hoá, tự động hoá (BIM, GIS, IoT,…), tái sử dụng dữ liệu (quy hoạch, đất đai, hoạt động xây dựng, dân cư, doanh nghiệp,…) trong thực hiện thủ tục hành chính lĩnh vực xây dựng để cắt giảm hồ sơ, giấy tờ, trình tự thực hiện, thời gian giải quyết thủ tục hành chính.”

Đây là bước đi quan trọng để ngành xây dựng Việt Nam bắt kịp xu thế phát triển của thế giới, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả.

Chủ đề  5: Trách nhiệm Giải trình – Lời nói đi đôi với Việc làm!

Cải cách chỉ thành công khi có cơ chế trách nhiệm rõ ràng và sự giám sát chặt chẽ. Công điện 78 đã thiết lập điều này một cách cụ thể.

• Trách nhiệm người đứng đầu: “Giao Bộ trưởng Bộ Xây dựng chịu trách nhiệm trước Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về kết quả cắt giảm thủ tục hành chính…”
• Báo cáo định kỳ: Bộ trưởng Bộ Xây dựng phải báo cáo kết quả thực hiện cho Thủ tướng Chính phủ trước ngày 25 hằng tháng.
• Vai trò giám sát, đôn đốc: Văn phòng Chính phủ được giao nhiệm vụ theo dõi, đôn đốc việc triển khai và báo cáo kịp thời những vấn đề vượt thẩm quyền.

“Giao Bộ trưởng Bộ Xây dựng chịu trách nhiệm trước Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về kết quả cắt giảm thủ tục hành chính, điều kiện kinh doanh, chi phí tuân thủ TTHC, thời gian giải quyết TTHC thuộc lĩnh vực quản lý của Bộ Xây dựng theo các mục tiêu, yêu cầu, chỉ đạo tại các Nghị quyết của Bộ Chính trị, của Chính phủ và các nhiệm vụ tại Công điện này…”

Cơ chế này đảm bảo rằng các mục tiêu cải cách sẽ được theo đuổi một cách nghiêm túc và có kết quả cụ thể, chứ không chỉ dừng lại ở chỉ đạo trên giấy.

Bức tranh Toàn cảnh và Kỳ vọng

Năm “Chủ đề  vàng” trên không hoạt động riêng lẻ mà liên kết chặt chẽ, tạo nên một chiến lược cải cách toàn diện và có hệ thống cho ngành xây dựng. Từ quyết tâm chính trị mạnh mẽ, mục tiêu định lượng rõ ràng, đến các giải pháp cụ thể về phân cấp, ứng dụng công nghệ và tăng cường trách nhiệm, Công điện 78/CĐ-TTg vẽ nên một lộ trình cải cách đầy tham vọng.

Nếu được triển khai đồng bộ và hiệu quả, những chỉ đạo này hứa hẹn sẽ:

• Tháo gỡ “nút thắt” về thủ tục, giảm đáng kể thời gian và chi phí cho doanh nghiệp, người dân.
• Nâng cao tính minh bạch, cạnh tranh lành mạnh trong lĩnh vực xây dựng.
• Thúc đẩy ứng dụng công nghệ, nâng cao chất lượng quản lý và công trình.
• Cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, góp phần vào sự phát triển kinh tế – xã hội chung của đất nước.

Thách thức và Cơ hội

Công cuộc cải cách thủ tục hành chính (TTHC) trong lĩnh vực xây dựng, dù được khởi xướng với quyết tâm chính trị cao độ và hứa hẹn mang lại nhiều thay đổi tích cực, vẫn đang phải đối mặt trực diện với hàng loạt thách thức không nhỏ. Với những người hoạt động lâu năm trong ngành, việc nhìn nhận và đánh giá đúng mức độ phức tạp của những rào cản này là điều hết sức cần thiết để có thể tìm ra giải pháp hiệu quả.

Một trong những trở ngại lớn nhất đến từ yếu tố con người. Khi các công nghệ quản lý tiên tiến như Mô hình thông tin công trình (BIM), Hệ thống thông tin địa lý (GIS) hay Internet vạn vật (IoT) ngày càng được áp dụng rộng rãi, nhu cầu về đội ngũ kỹ sư, chuyên gia có kiến thức và kỹ năng công nghệ sâu sắc trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, thực tế hiện nay cho thấy tỷ lệ chuyên gia thành thạo các công cụ số hóa hiện đại như BIM còn rất khiêm tốn, trong khi yêu cầu của thị trường dự kiến sẽ tăng lên gấp bội. Thêm vào đó, khoảng cách thế hệ cũng là một vấn đề đáng lưu tâm. Nhiều kỹ sư giàu kinh nghiệm, đã gắn bó với ngành trong nhiều năm, lại quen thuộc với quy trình làm việc truyền thống dựa trên giấy tờ và bản vẽ 2D. Việc chuyển đổi sang một môi trường làm việc số hóa hoàn toàn đòi hỏi một quá trình đào tạo, cập nhật kiến thức và kỹ năng tốn kém cả về thời gian lẫn chi phí, và không phải ai cũng sẵn sàng thích ứng nhanh chóng.

Khía cạnh văn hóa làm việc cũng là một rào cản tiềm ẩn. Với việc chuyển đổi sang cơ chế hậu kiểm, trách nhiệm của cán bộ, công chức trong việc thẩm định và phê duyệt hồ sơ sẽ tăng lên đáng kể. Điều này có thể dẫn đến tâm lý e ngại, “né tránh trách nhiệm”, hay tình trạng “thà chậm còn hơn sai” để tránh rủi ro cá nhân, làm giảm tốc độ và hiệu quả của quy trình giải quyết TTHC. Bên cạnh đó, một bộ phận không nhỏ cán bộ, công chức đã quen thuộc với nếp làm việc cũ có thể tỏ ra thụ động, ngại đổi mới và kháng cự lại việc áp dụng các quy trình, công nghệ mới, đặc biệt khi khối lượng và áp lực công việc ngày càng gia tăng.

Về mặt pháp lý, việc cắt giảm đáng kể các điều kiện kinh doanh (ví dụ mục tiêu cắt giảm 30%) có thể tạo ra những “khoảng trống” hoặc những tình huống chưa được quy định rõ ràng trong hệ thống pháp luật hiện hành. Việc xử lý các trường hợp “nằm giữa”, không thuộc phạm vi điều chỉnh của quy định cũ mà quy định mới chưa kịp bao quát, có thể gây lúng túng cho cả cơ quan quản lý lẫn các chủ thể tham gia thị trường. Ngoài ra, sự thiếu đồng bộ và cập nhật kịp thời giữa các văn bản quy phạm pháp luật khác nhau như Luật Xây dựng, Luật Đầu tư, Luật Đất đai… có thể tạo ra sự chồng chéo, mâu thuẫn hoặc “xung đột ngầm” khi thực thi các quy định liên quan đến cải cách TTHC.

Từ góc độ kinh tế, mặc dù cải cách hứa hẹn giảm chi phí tuân thủ về lâu dài, chi phí đầu tư ban đầu vào công nghệ mới như BIM có thể trở thành gánh nặng đáng kể cho các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ. Việc đầu tư cho phần mềm, phần cứng và đào tạo có thể tiêu tốn từ vài trăm triệu đến vài tỷ đồng, khiến những công ty có quy mô nhỏ hoặc năng lực tài chính hạn chế có nguy cơ bị “đẩy ra khỏi cuộc chơi” nếu không theo kịp xu thế số hóa. Bên cạnh đó, khi thủ tục hành chính được đơn giản hóa quá mức mà cơ chế hậu kiểm chưa đủ mạnh, có thể xuất hiện những doanh nghiệp “cơ hội”, thiếu năng lực thực sự nhưng vẫn dễ dàng tham gia thị trường, tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng công trình và uy tín chung của ngành.

Áp lực về thời gian cũng là một yếu tố không thể xem nhẹ. Với mục tiêu hoàn thành phần lớn công việc cải cách trong một khung thời gian rất ngắn (ví dụ: năm 2025, tương đương chỉ còn vài tháng triển khai), các cơ quan quản lý và doanh nghiệp đang phải chạy đua với thời gian. Khối lượng công việc đồ sộ cần xử lý trong một khoảng thời gian eo hẹp như vậy có thể dẫn đến áp lực “làm nhanh” thay vì “làm đúng”, tiềm ẩn rủi ro sai sót hoặc bỏ qua những vấn đề quan trọng. Việc yêu cầu báo cáo tiến độ thường xuyên (ví dụ: hàng tháng) có thể gia tăng áp lực này, khiến các quyết định được đưa ra một cách vội vàng mà chưa được cân nhắc kỹ lưỡng.

Tuy nhiên, dù còn đối mặt với muôn vàn khó khăn, không thể phủ nhận rằng đây là một thời khắc lịch sử, mở ra cơ hội lớn nhất trong nhiều năm trở lại đây để ngành xây dựng Việt Nam thực sự “lột xác”, hiện đại hóa và nâng cao năng lực cạnh tranh. Đối với các công ty tư vấn, nhu cầu về dịch vụ tư vấn chuyên sâu về quy trình mới, tư vấn ứng dụng công nghệ BIM, GIS, IoT sẽ tăng mạnh, tạo ra cơ hội phát triển cho những đơn vị tiên phong, có năng lực. Đối với các nhà thầu thi công, việc giảm thiểu chi phí tuân thủ và rút ngắn thời gian triển khai dự án hứa hẹn sẽ cải thiện đáng kể hiệu quả hoạt động, năng lực cạnh tranh và khả năng tiếp cận các dự án mới.

Đối với từng kỹ sư, chuyên gia làm việc trong ngành, đây là cơ hội và cũng là yêu cầu bắt buộc để nâng cao năng lực bản thân, đặc biệt là các kỹ năng về công nghệ và làm việc trong môi trường số hóa, từ đó mở ra những triển vọng nghề nghiệp rộng lớn hơn trong tương lai. Biến thách thức thành cơ hội đòi hỏi sự nỗ lực đồng lòng, quyết tâm cao độ và cách làm sáng tạo, linh hoạt từ tất cả các bên liên quan.

Lời kết

Công điện 78/CĐ-TTg thực sự là một “mệnh lệnh hành động” với những yêu cầu cụ thể và kỳ vọng lớn. Sự thành công của chiến dịch cải cách này sẽ phụ thuộc rất nhiều vào sự vào cuộc quyết liệt của Bộ Xây dựng, các bộ ngành liên quan và chính quyền địa phương các cấp, cũng như sự đồng hành, giám sát của cộng đồng doanh nghiệp và người dân.

Bạn kỳ vọng gì từ những thay đổi sắp tới trong lĩnh vực xây dựng sau Công điện này? Hãy chia sẻ ý kiến của mình nhé!