Quy định về Thiết kế kỹ thuật tổng thể (FEED) trong các Nghị quyết của Quốc hội
Vừa qua, Quốc hội đã ban hành 03 Nghị quyết liên quan đến các dự án Đường sắt, Đường sắt tốc độ cao, Đường sắt đô thị sắp triển khai tại Việt Nam. Các Nghị quyết gồm có:
- Nghị quyết số 172/2024/QH15 ngày 19 tháng 12 năm 2024 của Quốc hội về chủ trương đầu tư Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc – Nam.
- Nghị quyết số 187/2025/QH15 ngày 19 tháng 02 năm 2025 của Quốc hội về chủ trương đầu tư Dự án đầu tư xây dựng tuyến đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng.
- Nghị quyết số 188/2025/QH15 ngày 19 tháng 02 năm 2025 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại Thành phố Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh.
Nghị định 15/2021/NĐ-CP định nghĩa Thiết kế kỹ thuật tổng thể (Front – End Engineering Design), là bước thiết kế được lập theo thông lệ quốc tế đối với dự án có thiết kế công nghệ sau khi dự án đầu tư xây dựng được phê duyệt
Theo quy định được nêu trong các văn bản liên quan, thiết kế kỹ thuật tổng thể (FEED) được xác định là một bước thiết kế đặc thù. Bước này có vai trò thay thế giai đoạn thiết kế cơ sở trong quá trình lập Báo cáo nghiên cứu khả thi đối với các dự án đường sắt trọng điểm cấp quốc gia và những dự án đường sắt đô thị có quy mô lớn. Mục đích của việc áp dụng FEED là nhằm đẩy nhanh tiến độ xử lý các thủ tục cần thiết, trao quyền chủ động nhiều hơn cho phía chủ đầu tư, đồng thời đảm bảo sự tương thích với các thông lệ quốc tế trong lĩnh vực này.
Các nội dung quy định cụ thể trong các văn bản Nghị quyết được thống kê và so sánh chi tiết dưới đây:
| Văn bản | Vị trí, Điều khoản | Đề cập FEED | Đề cập văn bản hướng dẫn | Ghi chú/Trích dẫn |
| 172/2024/QH15 | Điều 3, khoản 13 | Dự án được lập thiết kế kỹ thuật tổng thể (FEED) thay thế cho thiết kế cơ sở trong Báo cáo nghiên cứu khả thi Dự án | Điều 3, khoản 19: “Chính phủ ban hành Nghị định để quy định chi tiết nội dung, trình tự, thủ tục, thẩm quyền để triển khai các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt của Dự án.” | FEED là bước thiết kế thay thế thiết kế cơ sở; sẽ có Nghị định của Chính phủ hướng dẫn triển khai cơ chế đặc thù, trong đó bao gồm cả FEED nếu liên quan1 |
| 187/2025/QH15 | Không có | Không đề cập FEED | Điều 3, khoản 18: “Chính phủ ban hành Nghị định để quy định chi tiết nội dung, trình tự, thủ tục, thẩm quyền để triển khai các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt của Dự án.” | Không có nội dung về FEED; vẫn có quy định về việc Chính phủ ban hành Nghị định hướng dẫn thực hiện cơ chế đặc thù2 |
| 188/2025/QH15 | Điều 5, khoản 3 | “Dự án đường sắt đô thị, công trình đường sắt đô thị thuộc dự án đường sắt đô thị theo mô hình TOD được lập thiết kế kỹ thuật tổng thể (FEED) thay thế cho thiết kế cơ sở trong Báo cáo nghiên cứu khả thi…” | Điều 10, khoản 2d: “Chính phủ … quy định nội dung được giao và hướng dẫn thi hành một số quy định của Nghị quyết này theo thẩm quyền.” | FEED là bước thiết kế thay thế thiết kế cơ sở; Chính phủ sẽ có văn bản hướng dẫn thực hiện các nội dung của Nghị quyết, bao gồm cả FEED nếu liên quan |
Vai trò then chốt của FEED trong các dự án đường sắt
Không phải mọi dự án đều áp dụng FEED; chỉ các dự án có quy định đặc thù của Quốc hội mới thực hiện FEED thay thiết kế cơ sở. Qua đó chúng ta thấy chỉ có quy định dùng thiết kế FEED cho Đường sắt tốc độ cao, Đường sắt đô thị. Dự án tuyến đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng không đề cập thiết kế FEED trong Nghị quyết 187.
Không có nội dung nào trong ba văn bản đính kèm quy định chi tiết riêng về trình tự, nội dung lập FEED mà chỉ giao cho Chính phủ hướng dẫn bằng Nghị định hoặc văn bản hướng dẫn thi hành trong thời gian tới hướng dẫn chi tiết để triển khai các cơ chế đặc thù, trong đó bao gồm cả FEED.
Trong bối cảnh phát triển các dự án hạ tầng giao thông đường sắt quy mô lớn tại Việt Nam, một khái niệm thiết kế chuyên biệt đã được đưa ra nhằm thay thế quy trình truyền thống, đó chính là thiết kế kỹ thuật tổng thể (FEED). Theo quy định hiện hành, FEED được xem là một giai đoạn thiết kế đặc thù, không áp dụng đại trà mà chỉ dành cho những dự án đường sắt trọng điểm mang tầm quốc gia và các dự án đường sắt đô thị lớn.
Sự ra đời và áp dụng của thiết kế kỹ thuật tổng thể (FEED) được kỳ vọng mang lại nhiều lợi ích thiết thực. Thay vì sử dụng giai đoạn thiết kế cơ sở như thường lệ trong quy trình lập Báo cáo nghiên cứu khả thi, việc chuyển sang FEED được cho là sẽ giúp tinh giản các thủ tục hành chính, đẩy nhanh tiến độ triển khai dự án ngay từ những bước đầu. Đồng thời, phương pháp này cũng nhằm mục đích tăng cường tính chủ động, trao quyền quyết định nhiều hơn cho các chủ đầu tư trong quá trình chuẩn bị dự án. Một yếu tố quan trọng khác là việc áp dụng FEED cũng góp phần đưa quy trình quản lý và phát triển dự án đường sắt của Việt Nam tiến gần hơn, phù hợp hơn với các thông lệ và chuẩn mực quốc tế đã được áp dụng rộng rãi trên thế giới.
Tuy nhiên, điều cần nhấn mạnh là thiết kế kỹ thuật tổng thể (FEED) không phải là một quy định áp dụng cho tất cả các dự án đường sắt nói chung. Phạm vi sử dụng của FEED được giới hạn rất rõ ràng: chỉ những dự án nào được Quốc hội ban hành các quy định mang tính đặc thù riêng thì mới được phép thực hiện FEED thay thế cho giai đoạn thiết kế cơ sở truyền thống. Điều này có nghĩa là cơ chế FEED được áp dụng một cách chọn lọc, dựa trên sự xem xét và quyết định cụ thể của cơ quan lập pháp cao nhất.
Thông qua các quy định và văn bản hướng dẫn hiện tại, chúng ta có thể nhận thấy rằng thiết kế kỹ thuật tổng thể (FEED) đang được định hướng và áp dụng chủ yếu cho hai loại hình dự án quan trọng: các tuyến Đường sắt tốc độ cao và một số dự án Đường sắt đô thị trọng điểm. Đây đều là những công trình đòi hỏi kỹ thuật phức tạp, vốn đầu tư lớn và thường cần sự tham gia hoặc hài hòa với các tiêu chuẩn quốc tế.
Điểm đáng lưu ý là, ngay cả với một số dự án có tính chất quan trọng, việc áp dụng FEED vẫn phụ thuộc vào quyết định cụ thể của Quốc hội. Chẳng hạn, đối với Dự án tuyến đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng, mặc dù đây là một dự án có ý nghĩa kết nối quốc tế và phát triển kinh tế vùng, nhưng Nghị quyết 187 liên quan đến dự án này lại không đề cập hay quy định việc sử dụng thiết kế kỹ thuật tổng thể (FEED). Điều này củng cố thêm cho thấy tính đặc thù và giới hạn trong phạm vi áp dụng của FEED.
Hoàn thiện khung pháp lý cho FEED
Hiện tại, một thách thức đang đặt ra là các văn bản pháp lý đã được ban hành (mà cụ thể là ba văn bản đính kèm được đề cập) vẫn chưa đưa ra các quy định chi tiết, cụ thể về trình tự thực hiện cũng như nội dung chi tiết cần có khi lập hồ sơ thiết kế kỹ thuật tổng thể (FEED). Các văn bản này mới chỉ dừng lại ở việc giao trách nhiệm cho Chính phủ có nhiệm vụ nghiên cứu, xây dựng và ban hành các Nghị định hoặc các văn bản hướng dẫn thi hành khác trong thời gian tới. Mục đích là để hướng dẫn chi tiết việc triển khai các cơ chế đặc thù đã được phê duyệt cho các dự án quan trọng, và trong số đó sẽ bao gồm cả các quy định cụ thể liên quan đến thiết kế kỹ thuật tổng thể (FEED). Như vậy, mặc dù khái niệm FEED đã được giới thiệu và xác định phạm vi áp dụng sơ bộ, khung pháp lý chi tiết để triển khai trên thực tế vẫn đang trong quá trình hoàn thiện.
Chi tiết tìm hiểu về thiết kế FEED sẽ được hoàn thiện trong một bài tìm hiểu, nghiên cứu khác.
